Matteüs 18, 15-20: Broederliefde

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1553)

Jezus zei: ‘Stel dat een andere gelovige iets verkeerds doet. Zeg hem dan wat hij verkeerd gedaan heeft zonder dat er anderen bij zijn. Als hij naar je luistert, dan heb je hem bij God teruggebracht.
Maar als hij niet naar je wil luisteren, moet je naar hem toe gaan, samen met één of twee anderen. Want er zijn minstens twee mensen nodig voor een geldige verklaring. Als hij dan nog niet luistert, vertel het dan aan de hele groep gelovigen. Als hij ook niet naar de groep luistert, dan hoort hij er niet meer bij. Dan moet je hem behandelen als een ongelovige of een tollenaar. Luister goed naar mijn woorden: De besluiten die jullie op aarde nemen, zullen ook geldig zijn in de hemel.
En luister ook goed naar deze woorden: Stel dat twee van jullie samen bidden om iets hier op aarde. Dan zal mijn hemelse Vader zorgen dat het gebeurt, wat het ook is. Want overal waar twee of meer gelovigen bij elkaar zijn, daar ben ik ook.’

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Op een dag zei Jezus tegen zijn leerlingen:

‘Als je broer je iets verkeerd gedaan heeft,
dan moet je hem dat onder vier ogen zeggen.
Als hij naar je luistert,
dan heb je je broer teruggewonnen.
Maar als hij niet naar je luistert,
ga dan, samen met nog een paar anderen,
naar hem toe, zodat alles berust
op de verklaring van twee of drie getuigen.
Als hij niet naar hen luistert,
leg het dan voor aan de Kerk.
En als hij ook niet naar hen luistert,
zie hem dan als iemand die er niet meer bij hoort,
zoals een heiden of een tollenaar.

Ik verzeker jullie, wat jullie op aarde binden,
zal ook in de hemel gebonden zijn,
en wat jullie op aarde ontbinden,
zal ook in de hemel ontbonden zijn.

Ik zeg jullie ook:
als jullie met twee eensgezind iets vragen op aarde,
om het even wat,
dan krijgen jullie het van mijn Vader in de hemel.
Want waar er twee of drie in mijn naam bijeen zijn,
daar ben Ik in hun midden.’

Stilstaan bij …

Broeder / broer
De eerste christenen voelden zich nauw met elkaar verbonden, en zagen zich als leden van een familie. Daarom spraken ze elkaar aan met ‘broeder’ en ‘zuster’. Zo maakten ze duidelijk dat ze God als hun Vader zagen.

Zondigen / verkeerd doen
Als een gelovige opzettelijk iets fout doet, en daarmee iemand kwetst, kwetst hij niet alleen die persoon, maar ook God, omdat God wil dat mensen voor elkaar respect opbrengen.
Zo sluit die persoon zich eigenlijk af van de groep gelovigen. Daarom is het goed als leden van de groep hem daarop aanspreken.

Kerk
(Grieks: ekklesia – hiervan werd het Nederlandse woord ‘kerk’ afgeleid)
Matteüs is de enige evangelist die het woord ‘kerk’ gebruikt. Hier bedoelt hij er een plaatselijke groep christenen mee. In zo’n groep voelde men zich nauw met elkaar verbonden en sprak men elkaar aan met ‘broeder’ en ‘zuster’. Zo’n ‘kerk’ kwam regelmatig samen om ‘het brood te breken’ en de ‘beker te drinken’.

Heiden
Iemand die niet behoort tot de godsdienst van de spreker of de schrijver.

Tollenaar
Tollenaars inden tol op het gebruik van wegen (vergelijk: ‘péage’ op de Franse autowegen), bruggen en havens, en belastingen op goederen die naar de markt gebracht werden. Ze deden dat in opdracht van de Romeinen.
Omdat ze het bedrag van de tol en de belasting willekeurig konden bepalen, deden ze er nog een flinke schep bovenop. Daarom zag men ze als afpersers en oplichters. En omdat ze werkten in dienst van de bezetter (Romeinen, die men heidenen noemde) zag men ze als verraders en zondaars.

Binden
‘Binden’, wil in dit geval zeggen: mensen bijeen brengen rond Jezus, wie of wat ze ook mogen zijn, over alle verschillen heen die hen van elkaar scheiden of tegen elkaar opzetten.

Ontbinden
Ontbinden is mensen losmaken uit al wat hen bezwaart: een pijnlijk verleden, verlammende teleurstellingen, een isolement, vooroordelen die hun kijk op medemensen vervalsen. Ontbinden heeft te maken met vergiffenis schenken en bekering mogelijk maken.

Hemel
Hemel
Omdat men in bepaalde joodse kringen vond dat men tekort kwam in eerbied voor God als men rechtstreeks over Hem sprak, gebruikte men andere woorden of omschrijvingen om over God te spreken. Zo gebruikte men het woord ‘hemel’ om over God te spreken, of gebruikte men de passieve vorm van een werkwoord om de werking van God weer te geven.
De betekenis van de hele zin komt hierop neer: wat mensen elkaar aandoen, telt ook voor God. Dat is iets waar men niet licht mee mag omgaan.

Waar twee of drie verenigd zijn in mijn naam ...
Het belangrijkste is: afgestemd zijn op Christus. Het aantal mensen is minder belangrijk. Terwijl in het jodendom dat aantal (nl. tien) wel belangrijk was / is om samen in de synagoge te bidden.

Bij de tekst

Wortel in het Oude Testament

Leviticus 19, 17vv
‘Wees niet haatdragend tegen uw broeder. Wijs elkaar terecht: dan maakt u zich niet schuldig aan de zonde van een ander. Neem geen wraak op een volksgenoot en koester geen wrok tegen hem. U zult uw naaste liefhebben als uzelf. Ik ben JHWH’

Context

Matteüs verzamelde de woorden van Jezus in vijf redevoeringen die Hij zou gehouden hebben voor zijn leerlingen. Daarmee kon hij duidelijk het verband tonen tussen Jezus en Mozes (aan wie vijf boeken worden toegeschreven).
Het evangelie van deze zondag komt uit de vierde redevoering van Jezus in het evangelie volgens Matteüs, die de ‘kerkelijke rede’ of de ‘gemeenschapsrede’ wordt genoemd. In die rede verzamelde Matteüs woorden van Jezus én woorden uit de eerste christelijke gemeenschappen die handelden over het dagelijks leven van de gemeenschap en over hoe men het beste kon omgaan met de problemen die dit samenleven met zich kon meebrengen.

Ritueel

Merk op dat men niet zomaar zegt: God is vergevingsgezind. Er wordt een weloverwogen ritueel aangegeven om de foute handeling van de leden te begeleiden.
. Een gesprek onder vier ogen.
. Een gesprek met meer mensen.
. Een openlijke beslissing van de gemeenschap.

Bijbel en kunst

Fritz VON UHDE

Jezus midden een landbouwersgezin (1887-1888)

Suggesties

Grote kinderen

VERDIEPEN

Gesprek

Spreken over de nieuwe klas, de nieuwe jeugdbeweging, de nieuwe klas in de academie ...
Bespreek met de kinderen:
- Wat zul je doen als je ziet dat iemand door de naderen niet aanvaard wordt? Als je ziet dat men iemand uitlacht of pest?

BELEVEN

Kubus

Materiaal
. Kubus waarvan op de zijvlakken kan geschreven worden,
of waarop men op de zijkanten papier gekleefd heeft.
. Stift

Verloop
De kinderen zijn de voorbije week na twee maanden vakantie terug naar school gegaan.
Een hele belevenis voor hen. Ze deden zo veel nieuwe indrukken, dat het goed is hen daar even over te laten spreken.
- Is de school fijn?
- de juf / meester?
- de andere kinderen van de klas?
Ga met de kinderen in op de vraag:
- Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze klas een fijne klas blijft?

Zoek met de kinderen naar zes 'waarden' die daarbij belangrijk zijn.
Schrijf (of laat schrijven) die zes waarden met een trefwoord op elk van de zes zijvlakken van een kubus.
Als er nog tijd is, of tijdens een andere bijeenkomst, laat je die kubus rollen. Het vlak dat dan bovenaan ligt geeft een waarde aan, die de kinderen moeten illustreren, of die een extra aandachtspunt kan zijn voor de volgende week.

Jongeren

BELUISTEREN

Talk - Coldplay

Dit nummer kwam uit in het Verenigd Koninkrijk op 19 december 2005.
Klik hier om deze song te beluisteren.

Vertaling
Oh broer, ik kan het niet, ik geraak er niet uit
Ik heb mijn best gedaan om je te bereiken.
Ik weet niet wat ik moet doen
O broer, ik kan niet geloven dat het waar is

Ik ben zo bang voor de toekomst
en ik wil met je praten
O, ik wil met je praten

Je kunt een foto maken van iets dat je ziet
Waar zal ik dan in de toekomst staan?
Je kunt een ladder beklimmen naar de zon
Of een lied schrijven dat niemand heeft gezongen
Of iets doen dat nog nooit is gedaan

Ben je verdwaald of voel je jezelf niet volledig?
Voel je jezelf als een puzzel,
waarbij je het ontbrekende stukje niet kan vinden?
Vertel me, hoe voel je je?

Wel, ik heb het gevoel dat ze praten
in een taal die ik niet spreek
En ze praten erover tegen mij…

Je maakt dus een foto van iets dat je ziet
Waar zal ik in de toekomst zijn?
Je kunt een ladder beklimmen naar de zon
Of een lied schrijven dat niemand heeft gezongen
Of iets doen dat nog nooit is gedaan…

Dus je weet niet waar je naartoe gaat
en je wil praten
En je hebt het gevoel
dat je teruggaat waar je vroeger bent geweest
Je vertelt het aan iedereen die wil luisteren,
maar je voelt je niet begrepen/genegeerd

Er is eigenlijk helemaal niets logisch
Laat ons praten
Laten we praten, laten we praten, laten we praten…

Overwegingen

Frans Mistiaen s.j.

Met mildheid en geduld vechten om overeen te komen

Waar mensen eensgezind zijn, daar is God!
Maar, is een volledige eensgezindheid wel echt mogelijk?
Overal zijn er toch meningsverschillen en ruzies,
overgevoeligheden, zere tenen en dus conflicten.
Jezus moet met Zijn uitnodiging tot eensgezindheid
iets anders hebben bedoeld
dan een rimpelloze harmonie tussen de mensen,
die toch nergens kan worden gerealiseerd.

Wat Jezus bedoelt is inderdaad
een eensgezindheid die steeds aan het groeien is
te midden van de conflicten en de meningsverschillen,
die niet worden ontkend.
Het is een eensgezindheid die op voorhand niet gegeven is,
maar die steeds te veroveren en te heroveren valt.
Waar, ondanks de onenigheden,
de diepste betrachting toch steeds
de vergeving blijft, de verzoening, het vertrouwen en de bevestiging,
daar is de Heer in ons midden.
Waar mensen, ondanks de eisen die zij tegenover elkaar stellen,
toch met elkaar tot overeenkomen willen geraken,
daar heeft hun eensgezindheid goddelijke kracht,
dan is God in hun midden.
In ons gezin of leefgemeenschap,
in onze school of jeugdbeweging,
in onze parochie-organisatie of werkmilieu,
is elk stukje menselijke eensgezindheid,
dat in Jezus' naam wordt veroverd,
teken van Gods aanwezigheid.

En voor dat fundamenteel streven naar eensgezindheid
geeft de evangelietekst van vandaag ons enkele heel concrete tips,
die ook voor ons nuttig kunnen zijn.

Wij mogen elkaar vermanen,
maar dan wel met grote mildheid en geduld en niet in het openbaar.
Zelf hebben wij immers al ondervonden
dat kritiek geen zin heeft
bij iemand die deze kritiek niet kan dragen.

Maar wanneer een band van genegenheid en vertrouwen bestaat,
kan men in een gesprek onder vier ogen,
een knelpunt wel ter sprake brengen.
Echte vrienden kunnen elkaar dan zelfs heel veel zeggen.
Maar wij moeten dat niet proberen
bij diegenen die ons minder genegen zijn.
Dat heeft toch het verkeerde effect.
Dan zwijgen wij beter en beginnen vooral niet te roddelen.
Kritiek past alleen in het kader van een genegenheid
die mild en geduldig en persoonlijk is.

Er zijn vele eerste stappen nodig van onze kant.
Om tot verzoening te komen mogen wij ons niet tevreden stellen
met één enkele, mislukte poging.
Ook moeten wij niet wachten tot de andere nu eens een stap zet.
Echte eensgezindheid vraagt van ons voortdurende pogingen,
ook al kosten die ons heel veel.

En klein durven beginnen.
Wij moeten niet wachten tot iedereen eerst akkoord gaat.
Meestal zullen wij integendeel de indruk hebben
dat wij, tegen de grote groep in,
met ons onooglijk klein initiatief, machteloos staan.
Maar vuur ontstaat bij een kleine vonk.
Het is op kleine schaal, onder ons,
in de kleinst mogelijke gemeenschap van mensen,
dat de verzoening best begint.
"Waar twee of drie verenigd zijn..."

Mildheid en geduld,
vele, herhaalde stappen van onze kant,
en geloven in de kracht van kleine daden,
dat zijn de tekenen van onze bezorgdheid
om echte eensgezindheid te laten groeien,
ondanks en tegen de onenigheden in.
De liefdesgeest van Jezus
is levendig onder ons aanwezig,
als wij ervoor vechten om overeen te komen.

Marc Gallant, trappist (Orval)

Verenigd zijn in zijn naam

Het bewustzijn van Jezus’ aanwezigheid in de gemeenschap en in de christenen leefde heel sterk in de eerste Kerk. Abba Apollo, monnik in de woestijn van Egypte (vierde eeuw), herhaalt een woord van Clemens van Alexandrië (150-215): “Je ziet je broeder, je ziet je Heer en God”. De Regel van sint Benedictus (rond 530-560) zegt over de gasten die aankomen in het monasterium: “Men zal ze groeten met diepe nederigheid. En bij hun aankomst in het monasterium of bij hun vertrek, zal men met een diepe buiging, of door zich met heel het lichaam plat ter aarde te werpen, Jezus Christus aanbidden die men ontvangt in hun persoon’ (RB 53).

Wat wil Jezus zeggen met: “verenigd zijn in mijn naam”? In de Bijbel is de naam tegelijk het teken, de kracht, de aanwezigheid, en tenslotte de persoon zelf die men ermee aanduidt. Zich verenigen “in de naam van Jezus” is van Jezus de enige zijnsreden maken van zijn eigen leven en van de gemeenschap of Kerk, in alle aspecten.

Sint Paschase Ratbert, een monnik uit de 9e eeuw, zegt: “Als je echt één bent met het lichaam van Christus, dan dragen alle leden je in hun gebed, en samen vragen ze aan God dat zijn wil in je geschiede. … Niets is krachtiger, niets creatiever, niets boven die toestand waar allen één zijn, waar allen zorgen voor elkaar, zoals ieder voor allen, zodat ze samen één zijn in Christus” (Commentaar op Matteüs 4,6).

De aanwezigheid van Jezus

“Waar twee of drie bijeen zijn in mijn naam, daar ben Ik in hun midden”.
De eerste christengemeente nam deze woorden van Jezus altijd ernstig. Op paasavond en de zondag daarop had Jezus zijn aanwezigheid zichtbaar gemaakt te midden zijn apostelen. Sindsdien kwamen de leerlingen elke zondag samen in het besef Jezus in hun midden te hebben, zoals Hij het hun had gezegd. Bij het gebed stonden ze dan ook, rond Jezus, naar mekaar toe gekeerd. Monniken hebben deze gewoonte bewaard. Het is Jezus die bidt in de gemeenschap en men bidt er met Hem mee.

Om die aanwezigheid van Jezus in de gemeenschap in de aandacht te houden, vroeg het oude “Ceremoniaal van de bisschoppen” om in het koor van het gemeenschapsgebed geen aanwezigheid te hebben van het heilig Sacrament. Het kwam erop aan de voorrang van Christus’ tegenwoordigheid in de gemeenschap vrij te stellen. Zijn aanwezigheid in de broeders en zusters is de enige die zal voortduren in de hemel, waar er geen altaar, geen kruis en ook geen sacramenten zullen zijn: dat zijn maar middelen om de aanwezigheid van Christus te laten groeien in de broeders en de zusters.

Broederlijke correctie (2017)

Zonde staat recht tegenover de liefde. De mens realiseert zich enkel in de liefde. Zondigen is zich vergissen omtrent de ware zelfontplooiing. Door de zonde vermink ik mezelf in mijn groeien naar liefde, word ik een invalide, een blok aan het been van de gemeenschap. Ik verbreek de dialoog van de liefde, en val op mezelf terug. Aan mezelf overgelaten, hoe wil je dat ik eruit geraak?
Om die reden zegt Jezus: "wijs hem dan onder vier ogen terecht”. Dat is niet wat we meestal doen. Het is zo makkelijk om te roddelen achter de rug ... En Jezus vervolgt: "Luistert hij naar u, dan hebt gij uw broeder gewonnen" (v. 15). Inderdaad, om te luisteren, moet hij uit zichzelf komen. Hij kan niet luisteren zonder anders te worden.

Er is dus een gradatie in het proces van de "broederlijke correctie". Paulus getuigt dat deze ook beoefend werd bij de christenen van Korinte (2 Korintiërs 13, 1). Als deze stappen niet succesvol zijn, dan wordt de hele gemeenschap tot getuige geroepen om de broeder voor zijn verantwoordelijkheid te plaatsen.